Królik po berlińsku

Utracony raj.

Króliki wszystko robią szybko. Szybko biegają, szybko jedzą, szybko kochają i tylko opowieści lubią słuchać długich albo jeszcze dłuższych.

Przed zburzeniem muru berlińskiego.

Kiedy cień zachodniej ściany dotyka ściany wschodniej, wszystkie króliki zbiegają się do norki Najstarszego Królika, a wtedy on zaczyna opowiadać. Opowieść jest tylko jedna i króliki przekazują ją sobie z pokolenia na pokolenie. Dzięki niej, ich krótkie i szybkie życie nabiera sensu, a śmierć nie jest końcem.

Kiedy już wszystkie rozsiądą się wygodnie, głos zabiera Najstarszy Królik:

Kochani moi. Wiecie o tym, że gdzieś tam daleko za murami jest prawdziwy króliczy raj. Kiedyś dawno, dawno temu mieszkali w nim nasi przodkowie. Nie istniały tam żadne mury ani zakazy. Byli wolni, swobodni i szczęśliwi. Mogli do woli biegać, chrupać i kopać. W raju rosły niezliczone odmiany roślin, kwiatów, krzewów, a nawet prawdziwa KAPUSTA. Wszystko było na wyciągnięcie łapki. Zakazane było tylko zjadanie ogrodzonych roślinek. Za złamanie zakazu groziła śmierć w męczarniach. Aż pewnego dnia, jakiś nieposłuszny królik ogołocił poletko z młodej kapusty. Dosięgła ich okrutna kara. Zapanował totalny chaos. Króliki pochowały się w norkach i kiedy po kilku dniach ostrożnie wychyliły nosy, odkryły że dookoła nich wyrósł ogromny, betonowy mur.

I tak skończył się raj.

Pozornie miały wszystko. Pozornie. Bo tak naprawdę karą był spokój, cisza, ciągle taka sama, zielona trawa i wieczna, okrutna, beznadziejna - NUDA!!!

Od wielu pokoleń króliki uczciwym życiem starają się odpokutować karę za zjedzenie grządki młodej kapusty i ciągle czekają na powrót do utraconego raju za murem.

Kilka lat po upadku muru berlińskiego.

Kiedy cichnie wielkomiejski gwar do norki Najstarszego Królika zbiegają się króliki z całego miasta, aby posłuchać prastarej legendy.

Dawno, dawno temu – snuje opowieść Najstarszy Królik – nasi przodkowie mieszkali w prawdziwym raju. Sięgający do nieba mur odgradzał ich od wszelakich nieszczęść tego świata. W raju króliki miały wszystko. Bezpieczeństwo, spokój, cień i ciągle taką samą, zieloną trawę. Wszystko na wyciągnięcie łapki. Żyli zgodnie i szczęśliwie. Nie wolno było tylko kopać pod murami. Aż pewnego dnia jeden z nich, wykopał norkę nie tam gdzie trzeba i cały raj runął.

Teraz mieszkają w berlińskich parkach. Są przeganiane, zestresowane, czasami głodne. Odpokutowują karę za czyn swojego przodka i cierpliwie czekają na powrót do utraconego raju za murem.

. Dziki wolny królik

. Coraz mniej wolności, coraz więcej murów

. Króliki – żołnierze nie strzelają – zaufanie

. Króliki zrozumiały w końcu, że zamknięto je tu dla ich dobra

. Życie królików zbliżało się do ideału - spokój, brak wrogów, dostatek jedzenia

. Zakłócenie praw natury

. Pojedyncze króliki – indywidualiści – kopią tunele pod murem, próbują opuścić raj, który

nie jest ich rajem

. Bierność, apatia, brak wpływu

. Króliki żyjące w grupie nie są tak inteligentne jak indywidualiści

. Zmiana zwyczaju, strzelanie do królików – strach

. Zburzono mur - pojawiła się przestrzeń, Króliki czuły się tak, jakby im ktoś ją podarował – nie pamiętały, że wcześniej ktoś im to zabrał

. Pejzaż wielkiej łąki widoczny przez wybitą w murze dziurę

Te zdania wynotowałem oglądając film. Było to moje pierwsze z nim spotkanie, choć

wcześniej wiedziałem o jego istnieniu.

Teraz zastanawiam się nad zawartą w nich treścią i przyczynami, dla których te właśnie

zdania zanotowałem.

Zapewne znaczenie miało to, że obrazują minioną epokę, w której przyszło mi rosnąć,

kształcić się i pracować. W niej minęła znaczna część dotychczasowego mojego życia.

Obserwowałem w nim zachowania jak z filmu, z tą różnicą, że był to „Królik po polsku”.

Sądzę, że treści te można potraktować uniwersalnie, jako ostrzeżenie na przyszłość. Pokazują

bowiem jak za cenę wygody, pozornego spokoju, dobrobytu i bezpieczeństwa łatwo można

stracić to, co najważniejsze - wolność i rzeczywiste bezpieczeństwo.

Wśród wielu zagrożeń dla naszej przyszłości widzę:

. Klasę polityczną, która zapomniała, że została wynajęta do służby i w zdecydowanej większości zajęta jest interesem własnym, zastępczymi sporami, kłótniami, a nie

stanowieniem dobrego prawa i budową Polski silnej gospodarczo, dobrze zarządzanej i przyjaznej obywatelom

. Nadmiernie rozbudowaną, nieprofesjonalną i bezkarną administrację

. Złe prawo, zwłaszcza fiskalne umożliwiające dowolną interpretację i bezkarne niszczenie ludzi

. Brak równości wobec prawa, powolność i bylejakość wymiaru sprawiedliwości

. Rosnące, ale nadal zbyt niskie, zaangażowanie społeczne obywateli, a przecież za Polskę wszyscy jesteśmy odpowiedzialni.

Wiele lat temu przekroczenie osobliwej granicy, której symbolem był okalający miasto mur, było równoznaczne ze znalezieniem się w zupełnie innym świecie. Zastanawiające, że stan rzeczy, który zastajemy, przyjmujemy za oczywisty, mimo jego całkowitej absurdalności – zupełnie jak w owej opowieści o nagim królu. To także dowodzi względności wszystkiego. Dopiero możliwość znalezienia się w innej rzeczywistości pozwala spojrzeć na świat inaczej i ujrzeć to, czego nie widzieliśmy przedtem….

Mur okalający większą część miasta obserwowałam najpierw ze znacznej wysokości, jedząc lody w wolno obracającej się kawiarni wieży telewizyjnej w Berlinie wschodnim. Mimo, że widok robił wrażenie, to nie potrafiłam dostrzec i zrozumieć nonsensu i absurdu samego faktu istnienia muru. Skoro jest – widać ma swoje uzasadnienie. Umożliwiło to dopiero znalezienie się po jego drugiej stronie i związana z tym konieczność pokonania licznych przeszkód. Było to naprawdę dawno temu – pamiętam jedynie zdumienie i to, że dokoła mnie były sklepy zwane niegdyś PEWEX-ami, a ruch na ulicy był tak duży, że miałam obawy przed przekroczeniem jezdni. Z dzisiejszej perspektywy brzmi to wręcz śmiesznie…

Spędziłam w tamtej rzeczywistości kilka dni. Któregoś razu poszliśmy właśnie pod ów mur – niedostępny z tamtej strony. Po wejściu na coś w rodzaju myśliwskiej ambony – już samo to było zaskakujące – zobaczyłam pas zieleni i niezliczone ilości królików, beztrosko skaczących po trawie. To właśnie przypomniało mi się w czasie oglądania filmu.

„Królik po berlińsku” to zabawna alegoria historii podzielonego miasta. Przedstawienie jej z tej perspektywy podkreśla groteskowość i absurdalność faktu istnienia muru – a zwłaszcza wobec owych wspomnianych przeszkód, które musiałam pokonać, aby znaleźć się po jego drugiej stronie. To jak to, tu zasieki, kolczaste druty, uzbrojeni żołnierze z psami – a tu po prostu króliki? No właśnie, to kwestia spojrzenia…

Wszyscy znamy historię muru. Ale przedstawienie jej z tej perspektywy, w sposób, w jaki zrobił to Bartek Konopka, jeszcze bardziej podkreśla nonsens jego istnienia. Wiemy, że otoczenie miasta murem związane było z licznymi ludzkimi tragediami – dobrze obrazują to ujęcia uciekinierów, szamocących się w kolczastych drutach. A jednocześnie – całkowite bezpieczeństwo króliczych mas, do których nie wolno było strzelać, bo przecież każdy strzał musiał być zaprotokołowany… Znowu ten pierwiastek absurdu i groteski, podkreślany dodatkowo przez aksamitny głos Krystyny Czubówny…

Ale nic nie trwa wiecznie, może na szczęście, ale tu na nieszczęście futrzanych zwierzątek. Skoro ludzie poszli po przysłowiowy rozum do głowy i wreszcie mur runął, to zakończył się także króliczy raj.

Kilka lat temu byłam z liczną grupą młodzieży na Potsdamer Platz. Dookoła mnie wznosiły się drapacze chmur, podobne do tych, jakie niedługo potem zobaczyłam na Manhattanie. Nie miałam żadnych obaw przed przekroczeniem jezdni – a ruch był na niej z pewnością większy, niż wtedy, kiedy dane mi było znaleźć się tu po raz pierwszy. Wszędzie były całkiem normalne sklepy, takie, jak w Polsce i w zasadzie nie było tu niczego, czemu mogłabym się dziwić. A przecież – zmieniło się wszystko, minęło wiele lat, a muru już nie było… Nie było też królików – o nich przypomniałam sobie dopiero po obejrzeniu filmu Bartka Konopki. Dokąd właściwie powędrowały?

„O jakże są nieszczelne granice ludzkich państw...” (W. Szymborska: „Psalm”). To odwieczne zmartwienie „Ojców narodu”, władców totalitarnych, ograniczających ludzką wolność w dążeniu do utopijnego „raju ” i stworzenia „nowego człowieka”.

W XX wieku najpełniejszą ilustracją tego stał się mur berliński. A jego historię z perspektywy tytułowego królika opowiada film Bartosza Konopki.

Aby odizolować „zmierzające ku świetlanej przyszłości komunizmu” społeczeństwo NRD od wpływu „skażonego, zgniłego Zachodu”, sprawujący władzę sekretarz KC partii Walter Ulbricht    i przewodniczący Rady Państwa – Erich Honecker decydują o oddzieleniu granicą Berlina Wschodniego od zachodniej części miasta. Stąd najpierw dwa rzędy zasieków, drut kolczasty, a potem – betonowe mury, wieże strażnicze, uzbrojeni żołnierze z wytresowanymi odpowiednio psami. Nawet szpary w murze zostały zacementowane, by nic się nie przedostało ze „skażonego” świata. I tak w centrum Europy powstała wyspa - Utopia.

Króliki żyjące tu, dawniej na łące, teraz -w zamkniętej strefie między murami, najpierw w swojej króliczej naiwności uznały, że ktoś troszczy się o ich bezpieczeństwo. Ludzie ku ich zdziwieniu uciekali narażając życie.

Ale i króliki w końcu zatęskniły za innymi zapachami, inną trawą, przestrzenią i zaczęły kopać norki pod murami. I do nich też zaczęto strzelać.

I stało się, jak w ”Utopii” Szymborskiej : „widoczne po brzegach drobne ślady stóp bez wyjątku zwrócone są (…) jak gdyby tylko odchodzono stąd”.

A potem widzimy w filmie radość burzenia Muru i powrót wolności. Niesie ona i dla ludzi, i dla królików szanse, na nowe, pełniejsze życie, choć nie wolne od zagrożeń.